ΑΙΜΑΤΟΥΡΙΑ

Τι είναι η αιματουρία;

Αιματουρία ονομάζεται η παρουσία αίματος στα ούρα. Μπορεί να είναι ορατή με το μάτι (μακροσκοπική αιματουρία) ή με το μικροσκόπιο σε εξέταση ούρων (μικροσκοπική). Αιματουρία μπορεί να προκαλέσουν αρκετές παθήσεις και βλάβες του ουροποιητικού συστήματος, οι οποίες αφορούν στους νεφρούς, στους ουρητήρες, στην ουροδόχο κύστη, στον προστάτη ή στην ουρήθρα. 

Μικροσκοπική αιματουρία ονομάζουμε την παρουσία περισσότερων από 2 ερυθρών κατά οπτικό πεδίο στη γενική ούρων. 

Η μακροσκοπική αιματουρία (ορατή) μπορεί να ταξινομηθεί με βάση τη φάση της ούρησης κατά την οποία συμβαίνει σε αρχική (στην αρχή της ούρησης), μέση, τελική (στο τέλος της ούρησης) και ολική (σε όλη τη διάρκεια της ούρησης). Η αιματουρία στην αρχή της ούρησης σχετίζεται συνήθως με παθήσεις της ουρήθρας και του προστάτη. Η αιματουρία στο μέσον της ούρησης με την ουροδόχο κύστη και στο τέλος με τον προστάτη, ενώ η ολική αιματουρία με το ανώτερο ουροποιητικό δηλαδή τους νεφρούς και τους ουρητήρες. 

Η παρουσία πηγμάτων αίματος (τμήμα συμπαγούς αιματηρού περιεχομένου) οφείλεται σε σημαντική ποσότητα αίματος στα ούρα. Αν τα πήγματα έχουν μακρόστενο σχήμα συνήθως προέρχονται από τους νεφρούς και παίρνουν το σωληνωτο σχήμα του ουρητήρα (εκμαγείο).

Επίσης, η αιματουρία μπορεί να ταξινομηθεί με βάση το αν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα ή αν είναι ανώδυνη (ασυμπτωματική). Ασθενής με αιματουρία που ταυτόχρονα έχει πόνο στην ούρηση ή πυρετό μπορεί να έχει ουρολοίμωξη (για παράδειγμα προστατίτιδα στους άνδρες και κυστίτιδα στις γυναίκες). Αιματουρία που συνδυάζεται με πόνο στη μέση (κολικός νεφρού) μπορεί να οφείλεται σε λίθο (πέτρα) νεφρού ή ουρητήρα. Η αιματουρία με κομμάτια πηγμένου αίματος που δε συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα (ανώδυνη αιματουρία) μπορεί να οφείλεται σε κάποια κακοήθεια (καρκίνο) του ουροποιητικού συστήματος. 

Ποιές καταστάσεις προκαλούν αιματουρία;

Η αιματουρία ως σημείο δεν σχετίζεται απαραίτητα με κάποια σοβαρή πάθηση και αρχικά ο ασθενής δε θα πρέπει να πανικοβληθεί. Η παρουσία αίματος στα ούρα μπορεί να οφείλεται σε κάποιο τραυματισμό κατά τη διάρκεια της ούρησης ή ακόμα και της σεξουαλικής επαφής ή να έχει προκληθεί από κάποια ουρολοίμωξη (φλεγμονή του ουροποιητικού από μικρόβιο). Παρόλα αυτά, σε ορισμένες περιπτώσεις η αιματουρία μπορεί να σχετίζεται με σοβαρότερες καταστάσεις όπως είναι ο καρκίνος του ουροποιητικού ή σοβαρότερος τραυματισμός (για παράδειγμα μετά από τροχαίο ατύχημα ή πτώση) και για αυτό το λόγο θα πρέπει να διερευνάται από ειδικό ιατρό (χειρουργός ουρολόγος).

Τι εξετάσεις πρέπει να κάνει ο ασθενής με αιματουρία;

Ο ασθενής που βλέπει αίμα στα ούρα θα πρέπει να διερευνάται για πιθανή πάθηση από το ουροποιητικό. Στην περίπτωση σημαντικής ποσότητας αίματος με πήγματα είναι απαραίτητη η γενική εξέταση αίματος για να μετρηθεί ο αιματοκρίτης και η αιμοσφαιρίνη. Σε αιματουρία που συνοδεύεται με συμπτώματα λοίμωξης (πυρετός, πόνος στην ούρηση) θα πρέπει να γίνεται γενική και καλλιέργεια ούρων. Σε αιματουρία με πόνο στο νεφρό, η πραγματοποίηση υπερηχου νεφρών και ακτινογραφίας νεφρών- ουρητήρων- κύστεως (ΝΟΚ) μπορεί να αποκαλύψει κάποια πέτρα ή διάταση “πρήξιμο” στο νεφρό. 

Η πιο σημαντική εξέταση για τη διερεύνηση της μακροσκοπικής (ορατής) αιματουρίας είναι η κυστεοσκόπηση. Κατά τη διάρκεια της κυστεοσκόπησης, με τη χορήγηση τοπικής ή γενικής αναισθησίας εισάγεται μια πολύ λεπτή κάμερα μέσα από το άνοιγμα της ουρήθρας (σημείο που βγαίνουν τα ούρα) και εξετάζεται η ουρήθρα, ο προστάτης και η ουροδόχος κύστη (όργανα κατώτερου ουροποιητικού). Μετά την κυστεοσκόπηση θα πρέπει πάντα να εξετάζεται δακτυλικά και ο προστάτης αδένας μέσα από το ορθό (δακτυλική εξέταση προστάτη). Η εξέταση του προστάτη μπορεί να αποκαλύψει φλεγμονή του προστάτη (προστατίτιδα) που εκδηλώνεται με πόνο ή υπερπλασία (διόγκωση) του προστάτη που είναι μια καλοήθης κατάσταση είτε καρκίνο του προστάτη που ψηλαφάται ως σκληρία ή όζο στον προστάτη. 

Αν υπάρχει υποψία η αιματουρία να προέρχεται από τους νεφρούς ή τους ουρητήρες (όργανα ανώτερου ουροποιητικού) η πιο ειδική εξέταση είναι η αξονική τομογραφία με σκιαγραφικό και καθυστερημένες λήψεις (η γνωστή ως αξονική ουρογραφία). 

Εναλλακτική εξέταση που μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση είναι η κυτταρολογική των ούρων. Με την εξέταση αυτή ο ασθενής μαζεύει ούρα από τη δεύτερη ούρηση της ημέρας, για 3 συνεχόμενες ημέρες και τα στέλνει στο εργαστήριο για ανάλυση. Κατά την ανάλυση στο μικροσκόπιο μπορούν να αναγνωριστούν κύτταρα καρκίνου ή φλεγμονής που μπορεί να αποτελούν την αιτία της αιματουρίας. 

Πώς αντιμετωπίζεται η αιματουρία;

Μόλις ανακαλυφθεί η αιτία που προκαλεί την αιματουρία, αυτή αντιμετωπίζεται από τον ιατρό ουρολόγο ανάλογα με την περίπτωση. Αν η αιματουρία είναι μεγάλη με πήγματα αίματος και δυσκολεύει την ούρηση (αιματοκύστη), αυτή αποτελεί επείγουσα κατάσταση και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα στα επείγοντα νοσοκομείου με τοποθέτηση καθετήρα με ευρύ αυλό και τριπλού αυλού ώστε να γίνουν πλύσεις με ζεστό αλατούχο διάλυμα 0.9% (φυσιολογικός ορός) με ειδική σύριγγα 60ml που εφαρμόζει κατευθείαν στον καθετήρα, μέχρι να καθαρίσει η κύστη από το αίμα. Αν η αιματουρία δεν σταματάει με τη διαδικασία αυτή ή αν ο αιματοκρίτης του ασθενή έχει μειωθεί σημαντικά (αναιμία), τότε μπορεί να χρειαστεί να εισαχθεί στο νοσοκομείο για να συνεχιστεί η ροή ορών μέσα από τον καθετήρα στην κύστη ή/ και για τη μετάγγιση αίματος.